IZVOR PORTAL ANALITIKA
Kad je u Crnoj Gori sprovedena dekriminalizacija klevete i uvrede u velikoj mjeri izgovor za to su bile evropske integracije, medutim, u zemljama EU uobicajeno je da uvreda i kleveta mogu povlaciti krivicnu odgovornost. Mislim da dekriminalizacija klevete i uvrede negativno utice na novinarsku djelatnost jer se pojavljuju mediji koji ne poštuju pravila struke, a dekriminalizacija im omogucava izbjegavanje sankcija za to. Ti mediji narušavaju ugled cijele profesije - porucuje naš sagovornik
To što u novinarskoj branši vec duže nema granskog kolektivnog ugovora izaziva posljedicu da se specificnost tog posla ne može adekvatno zaštititi. Opšti kolektivni ugovor, koji se odnosi na sve zaposlene u Crnoj Gori, propisuje izmedu ostalog obavezu posebnog placanja prekovremenog rada, rada nocu, rada tokom vjerskih i državnih praznika. To su prava koja novinari imaju kao i svi drugi zaposleni, ali je pitanje da li ih koriste, izjavio je u intervjuu Portalu Analitika podgoricki advokat Siniša Gazivoda.
Gazivoda radi u advokaturi šest godina i bavi se pretežno radnim sporovima.
-Iz iskustva znam da se u novinarskoj branši u praksi rijetko dešava da se placa prekovremeni rad, da se posebno placa rad tokom praznika i slicno. Prema Opštem kolektivnom ugovoru, radni sat u toku vjerskih i državnih praznika treba da bude 150 odsto veci u odnosu na sat redovnog rada, dok se prekovremeni rad nagraduje uvecanjem od 40 odsto u odnosu na sat redovnog rada- kazao je Gazivoda.
ANALITIKA: Da li je kljucni problem u novinarskoj branši nedostatak granskog kolektivnog ugovora?
GAZIVODA: GKU je bitan zato što se njime definiše sve što je od esencijalne važnosti za neku djelatnost. Granskim kolektivnim ugovorima u evropskim zemljama se definiše šta sve obuhvata rad novinara. Tako se kaže da u rad novinara spada i putovanje za potrebe novinarskog zadatka i povratak, obrada teksta ili priloga, prikupljanje i provjeravanje informacija i cinjenica itd. Nije rad samo kad novinar sjedne i napiše tekst. Na primjer, u granskom kolektivnom ugovoru za oblast medija u Švajcarskoj postoji dobra praksa da ako novinari zbog ekonomskih razloga od vlasnika medija treba da dobiju otkaz, njihov poslodavac je dužan da prethodno sa Sindikatom medija dogovori socijalni program. U skladu sa specificnostima djelatnosti, neki evropski granski kolektivni ugovori za oblast medija propisuju i profesionalno pravo novinara da odbije zadatak ukoliko je u suprotnosti sa njegovim uvjerenjima, ili sa esnafskim etickim pravilima. Svuda je standard da novinari u nekom smislu moraju poštovati uredivacku politiku medija u kojem rade, ali da imaju pravo i da odbiju zadatak.
Takode, neki evropski granski ugovori za oblast medija propisuju prava novinara na godišnji odmor cak i do 41 radni dan godišnje, naravno zavisno od radnog staža, ali i mogucnost da novinari stariji od 50 godina, za punu platu, rade cetiri radna dana sedmicno, sve ovo imajuci u vidu veliku izloženost stresu koja je svojstvena novinarskoj profesiji.
ANALITIKA: Da li smatrate da bi novinari, u striktno pravnom smislu, trebalo da imaju status službenih lica, u cilju poboljšanja njihove licne bezbjednosti?
GAZIVODA: Podržavam da se Krivicnim zakonikom, zbog posebne izloženosti i cinjenice da rade u javnom interesu, novinari posebno zaštite u slucaju napada, odnosno da postoji stroga kaznena politika u slucajevima napada na novinare u vezi sa njihovim novinarskim radom. U strucnim diskusijama po ovom pitanju postoje sporenja da li je ispravno to uraditi priznavanjem statusa službenog lica novinarima. Medutim, to se jednostavno može riješiti na drugi nacin, tako što bi se u Krivicni zakonik uvelo posebno krivicno djelo koje tretira napad na novinare.
ANALITIKA: Da li je, po Vašem sudu, dekriminalizacija klevete i uvrede donijela više štete nego koristi ili obrnuto?
GAZIVODA: Kad je u Crnoj Gori sprovedena dekriminalizacija klevete i uvrede u velikoj mjeri izgovor za to su bile evropske integracije, medutim, u zemljama EU uobicajeno je da uvreda i kleveta mogu povlaciti krivicnu odgovornost. Mislim da dekriminalizacija klevete i uvrede negativno utice na novinarsku djelatnost jer se pojavljuju mediji koji ne poštuju pravila struke, a dekriminalizacija im omogucava izbjegavanje sankcija za to. Ti mediji narušavaju ugled cijele profesije.
ANALITIKA: Da li imate podatke koliko je u novinarskoj branši prisutan rad na crno?
GAZIVODA: Nemam, ali rad na crno postoji u svim branšama. Navešcu još jedan pozitivan primjer- u Hrvatskoj je Sindikat medija inicirao inspekcijski nadzor u svim medijima, koji je i sprovoden u skladu sa tom inicijativom. Provjeravalo se da li zaposleni u medijima imaju ugovore o radu, da li im se adekvatno placa prekovremeni rad i da li se poštuju njihova prava, za cije je kršenje propisana prekršajna odgovornost. Ispostavilo se da je ta inicijativa bila pun pogodak. Upravo zbog toga smatram da bi za poboljšanje položaja novinara u Crnoj Gori bilo dobro intenzivnije sindikalno udruživanje.
ANALITIKA: Imate li neku poruku za zaposlene u medijima?
GAZIVODA: Djelujte blagovremeno. U praksi se dešava da vlasnik medija, kad zadovolji svoj politicki ili neki drugi interes, "digne ruke" od tog medija, a novinari ostaju na ulici. Ako se djeluje preventivno, novinari se udružuju i mogu se izboriti za svoja prava. Problemi svih novinara su isti i zbog toga bi bilo dobro da se udruže. Niko se nece boriti za njihova prava ako sami to ne urade.
