Sve više izbjeglica ilegalno prelazi spoljne granice Evropske unije (EU). Najviše na centralno-mediteranskoj i zapadno-balkanskoj migrantskoj ruti.
Tako makar kažu zvanični podaci Agencije EU za graničnu i obalsku stražu Fronteks. Crna Gora je na toj ruti značajno tranzitno područje. Kod nas, međutim, nema podataka koliko njih ilegalno pređe granice, a zvanični podaci pokazuju da onih koji traže pomoć nema više nego ranije. Iako se desila avganistanska kriza.
Tako podaci Fronteksa kažu da je broj ilegalnih prelazaka spoljnih granica Evropske unije u prvih devet mjeseci ove godine iznosio 133.900, što je 47 odsto više nego prije izbijanja pandemije 2019. Na zapadno-balkanskoj ruti (Turska, Grčka, Srbija, Albanija, Crna Gora, BiH) je u prvih devet mjeseci registrovano 40.200 ilegalnih prelazaka, što je 117 odsto više nego prošle godine. Samo u septembru bilo je 10.400 takvih pokušaja ulaska u EU, što je 112 odsto više nego u septembru 2020.
Mi ne brojimo ilegalne prelaske, tek povremeno kada policija ponekoga uhapsi. Niti znamo gdje većina onih koji zatraže pomoć i čak podnesu zahtjev za azil, nakon par dana odu. Jer ovdje se malo njih zadržava. Uglavnom dođu, odmore se i nastavljaju dalje.
Prema podacima koje smo dobili od Uprave policije u prvih osam mjeseci ove godine na teritoriji Crne Gore registrovano je 2.358 migranata. ,,Najviše se radi o porodicama iz Avganistana koje nezakonito ulaze iz pravca Republike Albanije, dok pokušavaju nezakonito da izađu iz naše države preko Bosne i Hercegovine i u manjem broju slučajeva preko Hrvatske'', saopštili su nam iz MUP-a.
Prošle godine, kada su veći dio godine granice bile zatvorene zbog kovid krize u Crnoj Gori je registrovano 3.149 migranata. Godinu ranije, 2019. godine, bilo ih je duplo više - 7.978.
U Crnoj Gori migranti budu smješteni u prihvatilištu u Spužu i na Božaju.
Migranti na prelazu između Albanije i Crne Gore- Foto:BORIS PEJOVIĆ
Centar za prihvat u Spužu raspolaže sa 104 mjesta. Nalazi se na petnaestak minuta vožnje od Podgorice, a migranti tamo ne dobiju samo smještaj i hranu već i zdravstveni pregled, psihološku procjenu. Dostupan im je internet, dječje igralište, a organizuju se i razne radionice.
Tokom razgovora uglavnom će vam reći da žele da ostanu. Ima onih koji kažu da su političke izbjeglice, da su protivnici vlasti u zemljama iz koji dolaze ali i onih koji su otišli zbog teške ekonomske situacije. U Spužu ima i žena i djece, porodica. Najviše je, međutim, onih koji sami putuju i za koje je odmah jasno da im nije cilj Crna Gora već neka od zemalja EU. Iako vam to naravno neće reći.
To znaju i u MUP-u. Načelnica Direkcije za prihvat stranaca koji traže međunarodnu zaštitu Irena Rakočević kaže da je u centrima u Spužu i Božaju uglavnom mali broj onih koji se zadržavaju. „Okrijepe se i nakon tri-četiri dana nastave put. Dešava se da ih vrate sa granice, ali rijetko. Uglavnom prođu'', kaže ona.
Irena Rakočević na obuci novinara u vezi pitanja migracija na ZB - Foto: A.RADULOVIĆ
Dino Hodžić, pravni savjetnik Građanske alijanse, jedne od rijetkih NVO koja se bavi ovim pitanjem, objašnjava da je tražiocima azila dozvoljena sloboda kretanja. Kako dodaje, država nije dužna da vodi računa o njihovom kretanju osim obaveze tražioca azila u slučaju promjene mjesta boravka da to prijavi Centru jer će se, u suprotnom, postupak obustaviti.
,,Lica koja ne traže azil već samo prolaze kroz Crnu Goru trebali bi biti pod pojačanom pažnjom ali Crna Gora neformalno dozvoljava ovim licima da neometano prođu kroz našu zemlju jer smo mi prepoznati kao tranzitna ruta'', kaže Hodžić.
Od početka 2021. godine, do početka oktobra podnijeto je samo 210 zahtjeva za dobijanje međunarodne zaštite u Crnoj Gori, podaci su MUP-a. Najviše zahtjeva je podnijeto od strane državljana Avganistana, Kraljevine Maroko, Irana i Kube. Ministarstvo unutrašnjih poslova odluku po zahtjevu za međunarodnu zaštitu donosi najkasnije u roku od 21 mjeseca od dana podnošenja zahtjeva. Tokom 2021. godine odobreno je 10 međunarodnih zaštita.
Samo u avgustu u zemljama EU je registrovano 56.000 zahtjeva za međunarodnu zaštitu, izjavila je direktorka Kancelarije EU za azil Easo Nina Gregori za novine njemačke Medijske grupe Funke. To je, prema podacima Easo, 16.000 ili 40 odsto zahtjeva više nego u avgustu 2020.
Migrante put uglavnom vodi preko sjevera države gdje pokušavaju da pređu u Bosnu i Hercegovinu pa dalje ka EU. Veliki broj izbjeglica koji prolaze balkanskom rutom prođe kroz Pljevlja. U tom gradu od početka 2018. djeluje lokalna ženska organizacija Bona Fide koja se bavi podrškom ljudima u pokretu. Kroz njihov svojevrsni centar za prihvat je, bez sistemske podrške, za četiri godine prošlo više od 11.000 ljudi.
Sabina Talović, izvršna direktorica Bona Fide, kaže da je tokom ove godine kroz centar prošlo blizu 3.000 ljudi, većinom porodice sa djecom iz Avganistana. ,,Njihova iskustva su različita i susreću se sa puno izazova. Od nedostatka hrane i osnovnih životnih potreba do maltretiranja, pljačke i ucjenjivanja. Kod nas se zadržavaju od jedne noći do nekoliko mjeseci jer više puta pokušavaju preći u BiH a put koji prelaze pješke traje više dana po nepristupačnom terenu'', kaže Talović.
Bona Fide radi bez projekata i upitan je njihov dalji rad, a dolazi zima i Talović kaže da strijepe za te ljude, među kojima je najviše žena i djece.
No, sa koliko se god problema suočavali dok su u Crnoj Gori, pravi pakao ih čeka kada prođu crnogorsku granicu i pokušaju da se domognu EU.
Predrag NIKOLIĆ
Ovaj tekst nastao je u okviru projekta “Bezbjednost za ljude i granice – borba protiv krijumčarenje migranata na Zapadnom Balkanu”. Mišljenja i stavovi izneseni u tekstu su isključiva odgovornost Društva profesionalnih novinara Crne Gore (DPNCG) i ne odražavaju stavove donatora.
